Από τη σκηνή του Woodstock στην ψηφιακή επανάσταση: Πώς οι Grateful Dead δημιούργησαν το Ίντερνετ

Η ιστορία των Grateful Dead είναι συνυφασμένη με την ανάπτυξη της ψηφιακής εποχής γράφει το BBC για τη μπάντα που έφερε το διαδίκτυο και τις οnline κοινότητες πιο κοντά θεμελιώνοντας τον τρόπο που συνδεόμαστε και αλληλεπιδρούμε σήμερα.

Αρχικά ένα τοπικό blues σχήμα γνωστό ως The Warlocks, οι Grateful Dead γρήγορα κατέκτησαν την κορυφή, ως house band για τα περίφημα Acid Tests του συγγραφέα Ken Kesey.

Διαβάστε επίσης: Τα έσοδα που η UEFA προσδοκά να συγκεντρώσει από τις διοργανώσεις συλλόγων τη σεζόν 2025-26

Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1960, είχαν καθιερωθεί ως μια υπολογίσιμη δύναμη στην πολιτιστική παραγωγή των ΗΠΑ. Οι Dead, όπως τους αποκαλούσαν πολλοί, συνέβαλαν καθοριστικά στον ορισμό της χαρακτηριστικής αντικουλτούρας του Σαν Φρανσίσκο, συνδυάζοντας επιρροές από την folk και την Americana με την ανατολική πνευματικότητα, ενώ παράλληλα πειραματίζονταν με φουτουριστικά εργαλεία.

Όμως, η επιρροή τους επεκτάθηκε πολύ πέρα από τη ροκ μουσική, την ψυχεδέλεια και την κουλτούρα των ναρκωτικών της δεκαετίας του ’60. Χάρη σε μια ομάδα από αφοσιωμένους λάτρεις της μουσικής και της τεχνολογίας, οι Dead εκλαΐκευσαν αυτό που πολλοί θεωρούν την πρώτη πραγματική διαδικτυακή κοινότητα ενώ, γενιές αργότερα, οι ιδέες που διαμορφώθηκαν σε αυτόν τον πρωτοποριακό ψηφιακό χώρο εξακολουθούν να αντηχούν στην καθημερινότητά μας.

Deadheads: από συναυλιακό κοινό, πρωτοπόροι του διαδικτύου

Πολλοί από αυτούς τους θαυμαστές ήταν οι ίδιοι άνθρωποι της τεχνολογίας και μηχανικοί, εργαζόμενοι στη Silicon Valley ή σε πανεπιστήμια σε όλη την Αμερική, με πρόσβαση σε πρώιμες τεχνολογίες του διαδικτύου. Ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, χρησιμοποιούσαν αυτές τις τεχνολογίες για να ανταλλάσσουν πολύτιμα αγαθά, όπως λίστες τραγουδιών από συναυλίες των Grateful Dead και, ναι, ακόμη και παράνομα ναρκωτικά.

Ήταν τη δεκαετία του 1980, χρόνια πριν την εμφάνιση του Παγκόσμιου Ιστού (World Wide Web), όταν αναδύθηκε μια εικονική online κοινότητα που ονομάστηκε The Well (the Whole Earth ‘Lectronic Link).

Με επίκεντρο την περιοχή του Κόλπου του Σαν Φρανσίσκο στην Καλιφόρνια, το Well όχι μόνο ευδοκίμησε από μόνο του, αλλά αποδείχθηκε ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες στη γέννηση του διαδικτύου όπως το γνωρίζουμε σήμερα. Και η μακρά του ζωή οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στους θαυμαστές των Grateful Dead.

Το φόρουμ, πριν από τα φόρουμ

Το Well γεννήθηκε από ένα πρότζεκτ που ξεκίνησε ο συγγραφέας, ακτιβιστής και επιχειρηματίας Steward Brand, ο οποίος άρχισε να εκδίδει μια έντυπη έκδοση που ονόμασε Whole Earth Catalog τη δεκαετία του 1970.

Εμπνευσμένος από το κίνημα «back-to-the-land» που έβλεπε χιλιάδες χίπις σε όλη την Αμερική να δημιουργούν κοινότητες, ο Κατάλογος σχεδιάστηκε για να παρέχει «πρόσβαση σε εργαλεία» που ο καθένας θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει για να χτίσει τη ζωή του γύρω από τις οικολογικές και πνευματικές αρχές του κινήματος.

Αυτό σήμαινε ότι, παράλληλα με τα φυσικά εργαλεία που προσέφερε για βιώσιμη διαβίωση – όπως ηλιακά αποστακτήρια, αργαλειούς και κιτ σπόρων – περιείχε μια σειρά από βιβλία και φυλλάδια από στοχαστές, όπως ο Buckminster Fuller και ο Marshall McLuhan, με σκοπό να παρέχουν γνώση για το πώς να ζήσουν μια καλύτερη, πιο στοχαστική ζωή.

Ο Κατάλογος ήταν εξαιρετικά επιδραστικός, και όχι μόνο στους χίπις. Ο συνιδρυτής της Apple, Στιβ Τζομπς, τον αποκάλεσε ως «μία από τις βίβλους της γενιάς μου» σε μια διάσημη ομιλία του το 2005.

«Είμαστε σαν θεοί και μπορούμε κάλλιστα να το συνηθίσουμε», διαβάζει η εισαγωγή της έκδοσης της άνοιξης του 1969, προτείνοντας τον Κατάλογο και τις προσφορές του ως μέσο για την ανάπτυξη μιας «οικείας, προσωπικής δύναμης» για να αντισταθμιστεί η «απομακρυσμένη δύναμη και δόξα» της απρόσωπης κυβέρνησης και των μεγάλων επιχειρήσεων.

Ο Κατάλογος αποδείχθηκε πολύ δημοφιλής, πουλώντας ένα εκατομμύριο αντίτυπα μέχρι το 1972. Ο Larry Brilliant, γιατρός και ακτιβιστής, ο οποίος ήταν επίσης ιδιοκτήτης της εταιρείας υπολογιστών Networking Technologies International, προσέγγισε τον Brand με την ιδέα να βάλουν τον Κατάλογο online.

Ήταν μια ριζοσπαστική ιδέα σε μια εποχή που οι περισσότεροι άνθρωποι δεν είχαν καν ακούσει για το διαδίκτυο αλλά ο Brand είδε την ευκαιρία να δοθεί στους αναγνώστες του Καταλόγου ένα μέρος για να συνομιλούν μεταξύ τους. Ο Brilliant παρείχε τα χρήματα και τον εξοπλισμό, ενώ ο Brand βοήθησε στην ενσωμάτωση χρηστών και στην οικοδόμηση της κουλτούρας της κοινότητας. Το 1985, το Well τέθηκε σε λειτουργία.

Well όπως πρωτοπορία, ιδέα, έκρηξη online

Το Well ήταν ένα bulletin board system (BBS), μια πρώιμη προσέγγιση της διαδικτυακής επικοινωνίας που βασιζόταν σε κείμενο και προϋπήρχε του mainstream διαδικτύου. Οι χρήστες μπορούσαν να συνδεθούν σε ένα BBS χρησιμοποιώντας έναν υπολογιστή και μια τηλεφωνική γραμμή, όπου έστελναν μηνύματα και μοιράζονταν αρχεία. Αλλά το Well ήταν πιο προηγμένο από άλλα BBS.

Στη δεκαετία του 1980, αυτά τα συστήματα λειτουργούσαν συνήθως από ένα μόνο μόντεμ, συνήθως στο σπίτι κάποιου, και μόνο ένα άτομο μπορούσε να συνδεθεί κάθε φορά. Η συνομιλία σε πραγματικό χρόνο μεταξύ πολλών χρηστών ήταν αδύνατη. Το Well, που λειτουργούσε από το γραφείο του Whole Earth Catalog στο Σαν Φρανσίσκο, ήταν ένα από τα πρώτα που το άλλαξαν αυτό.

Έτρεχε με το λογισμικό PicoSpan και έδινε τη δυνατότητα για χρήση και συνομιλία πολλαπλών χρηστών – πενήντα άτομα μπορούσαν να είναι online και να συνομιλούν ταυτόχρονα. Αυτό από μόνο του, ήταν μια επαναστατική εμπειρία.

Επιπλέον, το Well ήταν πολύ διαφορετικό από καθαρά εμπορικές υπηρεσίες τηλεδιασκέψεων όπως το CompuServe που υπήρχαν τότε καθώς ιδρύθηκε με μια ηθική αντικουλτούρας στον πυρήνα του, βασισμένη στο μήνυμα «κάντο μόνος σου» του Whole Earth Catalog, και είχε ως στόχο να ενθαρρύνει ανθρώπους από διαφορετικά κοινωνικά στρώματα να αναμιχθούν και να συναναστραφούν μεταξύ τους, προκαλώντας ενδιαφέρουσες συζητήσεις και κοινωνική αλλαγή.

Ο Howard Rheingold ήταν ένας ανεξάρτητος συγγραφέας που εργαζόταν από το σπίτι, αναζητώντας τρόπους κοινωνικοποίησης. Έχοντας υπάρξει αφοσιωμένος αναγνώστης του Whole Earth Catalog από το πρώτο του τεύχος, ήταν από τους πρώτους στο Well, κάνοντας εγγραφή λίγο μετά την έναρξη της λειτουργίας του για το κοινό το 1985.

«Η συγγραφή είναι μια μοναχική υπόθεση», λέει. «Είσαι μόνος σου με τη γραφομηχανή σου και τις λέξεις σου. Αντί να αράζω σε ένα μπαρ ή μια καφετέρια, βρήκα ότι μπορούσα να συνδεθώ στο Well και να έχω αυτού του είδους τη συνομιλία στα διαλείμματα μου».

Ο Rheingold είδε το Well ως μια επίδειξη της υπόσχεσης της ηλεκτρονικής συνδεσιμότητας. Επινόησε τον όρο «εικονική κοινότητα» για να περιγράψει το Well στο βιβλίο του του 1992 με το ίδιο όνομα, Virtual Community: Homesteading on the Electronic Frontier. Στο βιβλίο, παρατήρησε ότι «οι περισσότεροι άνθρωποι που δεν έχουν χρησιμοποιήσει ακόμη [κάποια μορφή online επικοινωνίας] δεν γνωρίζουν πόσο βαθιά τα κοινωνικά, πολιτικά και επιστημονικά πειράματα που βρίσκονται σε εξέλιξη σήμερα μέσω δικτύων υπολογιστών, θα μπορούσαν να αλλάξουν τις ζωές όλων μας στο εγγύς μέλλον».

Με τη δύναμη των Grateful Dead

Κατά την έναρξη της λειτουργίας του, το Well έφερε στην κοινότητα του μια ποικιλόμορφη ομάδα συνομιλητών. Οι διορατικοί ιδιοκτήτες του έδωσαν δωρεάν προσκλήσεις σε δημοσιογράφους, λάτρεις των υπολογιστών και άλλες εξέχουσες προσωπικότητες σε μια κουλτούρα που επικεντρωνόταν στον πειραματισμό και την προοδευτική σκέψη που υπερασπιζόταν η Silicon Valley του τότε.

Το Well έδινε έμφαση στην ανεξαρτησία και την ιδιοκτησία: η οθόνη σύνδεσης έλεγε στους χρήστες «Έχετε τις δικές σας λέξεις». Πολλοί το θεωρούν την πρώτη φορά που το περιεχόμενο που δημιουργείται από τον χρήστη αναγνωρίστηκε ως η εγγενής αξία ενός ηλεκτρονικού εργαλείου.

«Ήταν ένα κάπως εκλεκτικό μείγμα με έντονη αντικουλτουραλιστική γεύση», λέει ο Rheingold. Ένας από τους αποδέκτες αυτών των δωρεάν προσκλήσεων ήταν ο David Gans, μουσικός, DJ και Deadhead από την περιοχή του Κόλπου του Σαν Φρανσίσκο, ο οποίος είχε ενθουσιαστεί με την ιδέα να βρει ένα online σπίτι για την ακμάζουσα κοινότητα των Grateful Dead και το Well ήταν μια τέλεια επιλογή.

Μαζί με τους συνιδρυτές Bennett Falk και Mary Eisenhart, δημιούργησαν το φόρουμ των Grateful Dead.

Η Eisenhart, τότε εκδότρια ενός περιοδικού υπολογιστών στο Σαν Φρανσίσκο, του MicroTimes, θυμάται πώς τα fanzines των Grateful Dead την έκαναν να σκεφτεί τη σύνδεση των μελών του fandom. «[Τα fanzines] λάμβαναν αυτά τα συγκινητικά γράμματα από ανθρώπους που πίστευαν ότι ήταν οι μόνοι Deadheads στην πολιτεία τους, αλλά τώρα τουλάχιστον μπορούσαν να συνδεθούν με άλλους Heads», λέει. «Με τράβηξε πολύ η δυνατότητα να ξεπεράσω τα εμπόδια του χρόνου και του χώρου για να συνδεθώ με αυτούς με τους οποίους είχα κάποια πραγματική συγγένεια».

Σε σύντομο χρονικό διάστημα, ο χώρος των Grateful Dead στο Well γνώρισε έκρηξη δημοτικότητας. Με κόστος 2 ευρώ την ώρα για σύνδεση (περίπου 6 ευρώ σήμερα) μαζί με το κόστος συνδρομής των 8 ευρώ (περίπου 23 ευρώ σήμερα), η αφοσίωση των Deadheads στην ατελείωτη συζήτηση για το αγαπημένο τους συγκρότημα βοήθησε στη χρηματοδότηση ολόκληρης της πλατφόρμας.

Τι υπήρχε για συζήτηση; Πολλά, σύμφωνα με τον Gans. Τόσα που το ενιαίο φόρουμ για τους Deadheads έγινε πολύ «δυσκίνητο», τόσο ώστε έπρεπε να χωριστεί σε πολλαπλά φόρουμ, με κάποια να αφορούν στις περιοδείες, άλλα σε εισιτήρια και ηχογραφήσεις ζωντανών εμφανίσεων ενώ υπήρχε ακόμη και το deadlit conference – ένα μεμονωμένο, θεματικό φόρουμ όπου οι χρήστες μπορούσαν να συζητήσουν τις συνδέσεις των Dead με τη λογοτεχνία και να αναλύσουν την ποίηση των στιχουργών του συγκροτήματος, Robert Hunter και John Perry Barlow.

John Perry Barlow, Λόρδος του Cyberspace

Ο ίδιος ο John Perry Barlow ήταν μια σημαντική προσωπικότητα στη διασταύρωση των Grateful Dead και της ιστορίας του διαδικτύου.

Μεγαλωμένος σε ένα ράντσο στο Γουαϊόμινγκ και μυημένος στο LSD από τον ίδιο τον Timothy Leary κατά τη διάρκεια του κολεγίου, κατέληξε να συναναστραφεί με τους Dead τη δεκαετία του 1970.

Έγραψε τραγούδια για το συγκρότημα πριν επιστρέψει για να αναλάβει το οικογενειακό του ράντσο που ήταν κοντά στην περιοχή του Κόλπου του Σαν Φρανσίσκο και ο ίδιος είχε πρόσβαση στον αναδυόμενο τομέα της προσωπικής πληροφορικής και της διαδικτυακής σύνδεσης.

«Είπε [για τους Deadheads], ‘αυτοί είναι μια κοινότητα χωρίς φυσική τοποθεσία.’ Και αυτό μου έμεινε πραγματικά» θυμάται ο Gans να του λέει.

Οι θαυμαστές των Grateful Dead ήταν ήδη μια ισχυρή σε αριθμούς ομάδα σε όλη την επικράτεια των ΗΠΑ που συναντιόταν τακτικά σε συναυλίες και μέσω της μεγάλης λίστας αλληλογραφίας των Dead. Στην πραγματικότητα, το Well δεν ήταν καν η πρώτη επαφή των Deadhead με την ψηφιακή επικοινωνία. Σύμφωνα με τον Gans, μία από τις πρώτες μη τεχνολογικές ομάδες που δημιουργήθηκαν στο Arpanet, έναν πρόδρομο του διαδικτύου που λειτουργούσε από πανεπιστήμια και την κυβέρνηση των ΗΠΑ, ήταν αφιερωμένη στη συζήτηση των Grateful Dead. Μια πλήρης ανάπτυξη της κοινότητας στον αναδυόμενο κυβερνοχώρο ήταν ένα φυσικό επόμενο βήμα.

Ο Barlow, ωστόσο, δεν συμφώνησε αμέσως. Ο Gans θυμάται τον σκεπτικισμό του: «[Είπε] ‘Λοιπόν, δεν είμαι σίγουρος ότι θέλω να είμαι μέρος σε οτιδήποτε πρέπει να επινοήσεις ένα ψευδώνυμο για τον εαυτό σου.’» Όμως, δεν άργησε να αγκαλιάσει το Well, και σύντομα, έγινε μια πρωτοποριακή δύναμη καθώς το διαδίκτυο εισήλθε στο mainstream.

Ο Barlow ήταν ο πρώτος που εφάρμοσε τον όρο «κυβερνοχώρος» του συγγραφέα του Neuromancer, William Gibson, στο αναδυόμενο δίκτυο συστημάτων υπολογιστών και τηλεπικοινωνιών που συνδέουν ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Ο Barlow άρχισε να αναφέρεται στον κυβερνοχώρο ως μια «ηλεκτρονική συνοριακή περιοχή», αντλώντας από τις εμπειρίες του μεγαλώνοντας στο Γουαϊόμινγκ, στα Ορεινά Δυτικά της Αμερικής. Το Well και άλλα παρόμοια φυλάκια, όπως το Prodigy και το The Source, ήταν σαν την Άγρια Δύση, γράφει ο Barlow, «τεράστια, ανεξερεύνητα, πολιτισμικά και νομικά αμφίβολα […] δύσκολα να περιηγηθείς και διαθέσιμα για κατάληψη».

Ο Barlow βρήκε ένα σπίτι στην κοινότητα hackers του Well, τους λάτρεις της ελεύθερης έκφρασης και τους πρωτοπόρους των οικιακών υπολογιστών. Γρήγορα κατάλαβε τις δυνατότητες του Well ως προάγγελου των τρόπων με τους οποίους το διαδίκτυο θα άλλαζε για πάντα το πρόσωπο της ανθρώπινης επικοινωνίας.

Στο Well, ο Barlow συμμετείχε σε μακρές συζητήσεις, συχνά διαφωνώντας με ανώνυμους χάκερ και «phreaks» – ή χάκερ τηλεφώνων – για τον ρόλο που επρόκειτο να διαδραματίσει η δικτυωμένη επικοινωνία στο μέλλον της ανθρωπότητας.

Μετά από κάποιες συγκρούσεις με «ανίδεους αξιωματούχους που ήθελαν να επιβάλουν το νόμο», ο Barlow διέκρινε μια ολοένα και αυξανόμενη ανάγκη να υπερασπιστεί τους χρήστες του διαδικτύου ενάντια στην υπερβολική παρέμβαση θεσμών και κυβερνήσεων που θα ήθελαν να το ελέγξουν. Το 1990, ίδρυσε το Electronic Frontier Foundation (EFF) – μια ομάδα υπεράσπισης που μάχεται για την ελευθερία του λόγου και άλλα πολιτικά δικαιώματα στον ψηφιακό κόσμο.

«Το επόμενο πράγμα που ξέρω μετά από αυτό είναι ότι έγινε ο Λόρδος Δήμαρχος του κυβερνοχώρου!», λέει ο Gans. Το EFF απέκτησε γρήγορα εθνικό προφίλ και 35 χρόνια αργότερα, εξακολουθεί να είναι μία από τις πιο επιδραστικές δυνάμεις στον κόσμο της τεχνολογικής πολιτικής.

Ζωντανός πυρήνας ιδεών

Για τους κατοίκους του κυβερνοχώρου που ήθελαν να συμμετάσχουν σε συζητήσεις και να συνεργαστούν με τους ανθρώπους που διαμόρφωναν το μέλλον των εικονικών κοινοτήτων, το Well ήταν το κατάλληλο μέρος.

Παράλληλα με τους πολλούς Deadheads του Well, τα μέλη περιλάμβαναν δημοσιογράφους τεχνολογίας όπως οι John Markoff και Steve Levy, επιχειρηματίες όπως ο Craig Newmark, ιδρυτής του Craigslist, ο Steve Case, ιδρυτής της AOL, λάτρεις των οικιακών υπολογιστών όπως ο συνιδρυτής της Apple Steve Wozniak, phone phreakers και hackers, ελευθεριακούς, χίπις, ακόμη και τους ιδρυτές του περιοδικού Wired.

«Κατά τη διάρκεια των ετών, είχαμε ανθρώπους που ήταν συνταξιούχοι πλοίαρχοι υποβρυχίων, είχαμε καθηγητές δημοσιογραφίας. Η Jane Hirschfield, μια πολύ διάσημη ποιήτρια, είναι τακτική, και ο John Carroll, ο οποίος ήταν αρθρογράφος για την San Francisco Chronicle, ήταν ο οικοδεσπότης της συνδιάσκεψης μέσων ενημέρωσης για πολλά χρόνια», θυμάται ο Gans για την ποικιλομορφία της βάσης χρηστών του Well.

Πολλές από αυτές τις ομάδες είχαν συχνές διαφωνίες. Αλλά αυτό ήταν μέρος του φιλικού πνεύματος του Well, λέει ο Rheingold. «Δεν έχεις πολλές σπουδαίες συζητήσεις με ανθρώπους που συμφωνούν μεταξύ τους για τα πάντα όλη την ώρα», επισημαίνει. «Η ύπαρξη κάποιας τριβής μπορεί να βοηθήσει στην προώθηση πολλών ζωηρών συζητήσεων».

Αρχικά, η γεωγραφία περιόριζε τους πρώτους χρήστες του Well στην περιοχή γύρω από τους servers του στο Σαν Φρανσίσκο. Οι χρήστες μεγάλων αποστάσεων έπρεπε να πληρώσουν τα απαραίτητα τηλεφωνικά τέλη για να συνδεθούν, μέχρι το 1990, όταν το Well συνδέθηκε με το παγκόσμιο διαδίκτυο.

Αν και δεν υπήρχαν ποτέ περισσότεροι από 5.000 περίπου χρήστες του Well στην κορύφωσή του, το εύρος θεματολογίας, οι καινοτομίες που καλλιεργήθηκαν εκε, καθώς και ο πρωταγωνιστικός του ρόλος στη δημιουργία του EFF, του έδωσαν μια τεράστια φήμη σε σύγκριση με πιο δημοφιλείς mainstream πλατφόρμες όπως το CompuServe και το Prodigy.

«Το να είσαι στο The Well σε κρατούσε έξι μήνες μπροστά από άλλους ανθρώπους για το τι πραγματικά συνέβαινε στο διαδίκτυο», δήλωσε ο στέλεχος τεχνολογίας Jim Rutt σε συνέντευξη του 2022. Ήταν ένα ζωτικής σημασίας εκκολαπτήριο ιδεών και κινημάτων στον τομέα της πληροφορικής, των επικοινωνιών και της κοινωνικής αλλαγής.

Αλλά καθώς μεγάλωνε, το Well αντιμετώπισε κάποιες δυσκολίες στη διακυβέρνηση, όπως θυμάται ο Rheingold, χάρη στην ελευθεριακή ηθική του ελεύθερου λόγου.

«Δεν υπήρχε αστυνόμευση. Η παρουσία κάποιου εκεί μέσα ήταν συναινετική, πράγμα που σήμαινε ότι για να επιβληθούν κυρώσεις ή ακόμα και να αποβληθεί κάποιος για κακή συμπεριφορά, απαιτούσε από τους ανθρώπους στο Well να διαφωνούν ατελείωτα. Εννοώ, να κάνουν report για χιλιάδες αναρτήσεις» πρόσθεσε.

Προφανώς και μέσα σε αυτή τη διαδικασία, υπήρξαν πολλά μαθήματα διαδικτυακής ετικέτας για να διδαχθούν, όπως το πόσο ζωτικής σημασίας είναι ο ρόλος των διαχειριστών που πρέπει να λειτουργούν περισσότερο σαν οικοδεσπότες σε ένα πάρτι, να είναι έντονα προνοητικοί σχετικά με το ποιο περιεχόμενο θα επιτρέψουν και θα προωθήσουν.

«Οι διαχειριστές είναι φίλτρα και αισθητήρες», είπε, ενώ οι οικοδεσπότες «υποδέχονται τους ανθρώπους στην πόρτα, τους συστήνουν ο ένας στον άλλο, χωρίζουν τους καβγάδες».

Όταν η διαδικτυακή κοινότητα ήταν επανάσταση

Όσον αφορά το Well, περιήλθε αργότερα στην ιδιοκτησία διαφόρων εταιρειών, συμπεριλαμβανομένου του περιοδικού Salon το οποίο το απέκτησε το 1999 και εξακολουθεί να υπάρχει σήμερα, φιλοξενώντας μια ολοένα και μικρότερη αλλά πιστή ομάδα χρηστών, πολλοί από τους οποίους βρίσκονται εκεί μέσα για σχεδόν 40 χρόνια, λέει ο Gans.

Ο ίδιος αποκαλύπτει ότι έχουν ξεκινήσει συζητήσεις για τον καλύτερο τρόπο αρχειοθέτησης και τερματισμού της πλατφόρμας κάποια στιγμή στο μέλλον, διατηρώντας την για τις μελλοντικές γενιές.

Κοιτάζοντας πίσω στην ιστορία των εικονικών κοινοτήτων και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από την ακμή του Well, ο Rheingold αναλογίζεται το γεγονός ότι οι μικρές, αφοσιωμένες κοινότητες του παρελθόντος είναι ένα είδος υπό εξαφάνιση.

«Το Facebook πραγματικά έβαλε φρένο στον πολλαπλασιασμό των μικρότερων κοινοτήτων ανθρώπων με κοινά ενδιαφέροντα», λέει, υπέρ μεγαλύτερων πλατφορμών γεμάτων με κοινό από το οποίο μπορεί κάποιος να αντλήσει δεδομένα και να τα εξαργυρώνει με διαφημίσεις. «Μόλις τα μέλη της κοινότητάς σας γίνουν το προϊόν αντί του πελάτη, δεν έχετε κοινότητα», λέει η Eisenhart.

Το Well αντιπροσωπεύει μια στιγμή στην ιστορία όταν, όπως το έθεσε ο ιδρυτής Steward Brand στο βιβλίο του Rheingold, «οι επαναστάτες των προσωπικών υπολογιστών ήταν η αντικουλτούρα».

Γιατί πραγματικά κάποτε, πολύ πριν την επικράτηση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των smartphones, μια εικονική κοινότητα ήταν μια πραγματικά πρωτοποριακή ιδέα και το fandom των Grateful Dead φρόντισε για αυτό.

Cover image @Facebook/GratefulDead