Γιατί η ΕΕ δεν κάνει περισσότερα για την Γάζα; – Είναι σαν να φτύνει το ίδιο της το σύνταγμα

Μεγάλη προσοχή έχει επικεντρωθεί στην αντίδραση των ΗΠΑ στους βομβαρδισμούς και την πολιορκία της Γάζας από το Ισραήλ. Ακτιβιστές, και ομάδες για τα ανθρώπινα δικαιώματα πιέζουν έντονα την Ουάσινγκτον να κάνει περισσότερα για να πιέσει την ισραηλινή κυβέρνηση να συμμορφωθεί με το διεθνές δίκαιο. Υπάρχει όμως ένας άλλος σημαντικός παίκτης που θα μπορούσε να ασκήσει πραγματική επιρροή: η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).

Η ΕΕ ήταν ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος του Ισραήλ το 2024, αντιπροσωπεύοντας το 32% των ισραηλινών εξαγωγών, και το Ισραήλ είναι ο τρίτος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της ΕΕ στην περιοχή, μετά το Μαρόκο και την Αλγερία. Πολλοί έχουν υποστηρίξει ότι αυτή η οικονομική επιρροή δίνει στην ΕΕ τα μέσα για να πιέσει το Ισραήλ να τηρήσει το ανθρωπιστικό δίκαιο.

Διαβάστε επίσης: Ένας rim protector για τον Ολυμπιακό: Η ικανότητα στο pick and roll, η έφεση στην άμυνα με αλλαγές και το… διαστημικό 74.1% του Χολ (vids)

Ωστόσο, κατά τους τελευταίους 21 μήνες, το μπλοκ έχει επικριθεί για το γεγονός ότι παρακολουθεί αμέτοχο τις κατηγορίες για γενοκτονία, εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που αντιμετωπίζει το Ισραήλ.

Μόλις τον περασμένο μήνα, η ΕΕ δημοσίευσε μια επισκόπηση που διαπίστωσε ότι το Ισραήλ παραβιάζει τις δεσμεύσεις του για τα ανθρώπινα δικαιώματα, σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας σύνδεσης. Παρόλα αυτά, δεν υπήρξε καμία κίνηση για την αναστολή των εμπορικών συναλλαγών. Η απόφαση έχει χαρακτηριστεί ως «σκληρή και παράνομη προδοσία» των Παλαιστινίων και των ευρωπαϊκών αξιών.

Ο βρετανικός Guardian μίλησε με την γενική γραμματέα της Διεθνούς Αμνηστίας, Δρ Agnès Callamard, για τις βαθιές διαιρέσεις εντός της ΕΕ στο μεσανατολικό.

«Η παράλειψη δράσης παραβιάζει τους κανόνες της ΕΕ – Σαν να φτύνεις το ίδιο σου το σύνταγμα»
Ο πλήρης αποκλεισμός της Γάζας από το Ισραήλ που επιβλήθηκε νωρίτερα φέτος, μαζί με την επέκταση της στρατιωτικής εκστρατείας, ώθησε την Ολλανδία να ξεκινήσει τον Μάιο έναν έλεγχο για να αξιολογήσει τη συμμόρφωση του Τελ Αβίβ με τη ρήτρα ανθρωπίνων δικαιωμάτων της συμφωνίας σύνδεσης ΕΕ – Ισραήλ.

Τον περασμένο μήνα, προς μεγάλη απογοήτευση της ισραηλινής κυβέρνησης, η ΕΕ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το Ισραήλ είχε παραβιάσει τις υποχρεώσεις του όσον αφορά στα ανθρώπινα δικαιώματα τόσο στη Γάζα όσο και στη Δυτική Όχθη. Η επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής του μπλοκ, Κάγια Κάλας, δήλωσε πως εάν η κατάσταση δεν βελτιωθεί, η ΕΕ θα μπορούσε να εξετάσει «περαιτέρω μέτρα» τον Ιούλιο.

Φαίνεται τώρα, ωστόσο, ότι αυτή ήταν μια κενή απειλή. Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, η Κάλλας ανέφερε ότι το μπλοκ θα κρατήσει «τις επιλογές στο τραπέζι», αλλά δεν θα επιβάλει κυρώσεις στο Ισραήλ.

Τι υπήρχε στο τραπέζι;

Στην ΕΕ παρουσιάστηκαν 10 πιθανές επιλογές για την επιβολή κυρώσεων στο Ισραήλ, που κυμαίνονταν από την αναστολή της ακαδημαϊκής συνεργασίας και των ταξιδιών χωρίς βίζα, έως τον αποκλεισμό των εισαγωγών από εβραϊκούς οικισμούς στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη και τον τερματισμό του πολιτικού διαλόγου με το Ισραήλ. Καμία δεν έλαβε την απαραίτητη υποστήριξη.

Η πλήρης αναστολή της συμφωνίας σύνδεσης, η οποία στηρίζει την οικονομική και πολιτική συνεργασία μεταξύ του μπλοκ και του Ισραήλ, θα απαιτούσε την ομόφωνη έγκριση και των 27 κρατών μελών. Αυτό θα ήταν πάντα εξαιρετικά απίθανο, δεδομένης της ξεκάθαρης υποστήριξης του Ισραήλ από πολλές χώρες.

Ωστόσο, η «αναστολή του εμπορικού κεφαλαίου» της συμφωνίας, η οποία θα αφαιρούσε από τα ισραηλινά προϊόντα την προνομιακή πρόσβαση στην αγορά της ΕΕ, θα μπορούσε να εγκριθεί με ειδική πλειοψηφία. Ακόμη και αυτό, όμως, δεν πέρασε.

«Είναι απολύτως σαφές ότι η μη ανάληψη δράσης παραβιάζει τους ίδιους τους κανόνες της ΕΕ. Είναι νομικά υποχρεωμένη να προωθεί τα ανθρώπινα δικαιώματα στις εξωτερικές της σχέσεις, συμπεριλαμβανομένου του εμπορίου», δήλωσε η Callamard, τονίζοντας χαρακτηριστικά: «Αυτό υπερβαίνει την έλλειψη πολιτικής βούλησης. Είναι, στην πραγματικότητα, φτύσιμο του ίδιου του συντάγματός σου».

Βαθιά διαιρεμένη η Ευρώπη απέναντι στο Ισραήλ

Η ΕΕ παρακωλύεται, σε μεγάλο βαθμό, από τις διαιρέσεις μεταξύ των κρατών μελών της.

Από τη μία πλευρά, το Βέλγιο, η Φινλανδία, η Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο, η Πολωνία, η Πορτογαλία, η Σλοβενία, η Ισπανία και η Σουηδία έχουν, σε διαφορετικό βαθμό, υποστηρίξει να ασκηθεί μεγαλύτερη πίεση στο Ισραήλ.

Από την άλλη πλευρά, βρίσκονται η Ουγγαρία, η Γερμανία και η Τσεχική Δημοκρατία, οι στενότεροι σύμμαχοι του Ισραήλ στο μπλοκ, ενώ και η Ελλάδα του Κυριάκου Μητσοτάκη δεν πάει πίσω σε στήριξη, όσο κι αν διατείνεται ότι καταδικάζει τις ενέργειες του Τελ Αβίβ στην Γάζα.

Επειδή απαιτείται συναίνεση για πολλές από τις πιο σημαντικές πολιτικές, «οι πολυμερείς θεσμοί παραλύουν και αδυνατούν να κατανοήσουν την ιστορική σημασία αυτού που αντιμετωπίζουμε», εξήγησε η Callamard. Ωστόσο, το κλίμα φαίνεται να αλλάζει, καθώς η Ολλανδία, η χώρα που πίεσε για την επανεξέταση των εμπορικών δεσμών του Ισραήλ με την ΕΕ, υπήρξε ιστορικά στενός σύμμαχος του Τελ Αβίβ.

Καθώς η ΕΕ συνεχίζει να «τρενάρει», διερευνώνται άλλοι τρόποι πίεσης προς το Ισραήλ, είτε συμβολικοί είτε πιο ουσιαστικοί.

Η Ιρλανδία, για παράδειγμα, είναι το πρώτο μέλος της ΕΕ που συντάσσει σχέδιο νόμου, το οποίο θα απαγορεύει τις εισαγωγές από παράνομους ισραηλινούς οικισμούς στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη.

Πόση επιρροή έχει στην πραγματικότητα η ΕΕ;

Η ΕΕ διαθέτει σημαντική οικονομική επιρροή. Η συμφωνία 30 ετών αντιπροσωπεύει εμπορικές σχέσεις αξίας 68 δισ. ευρώ μεταξύ του μπλοκ και του Ισραήλ.

Το Ισραήλ έχει επίσης εξασφαλίσει επιχορηγήσεις ύψους 831 εκατ. ευρώ, ως μέλος του εμβληματικού επιστημονικού ερευνητικού προγράμματος της ΕΕ, Horizon, από το 2021.

Οποιαδήποτε διακοπή από το μπλοκ θα μπορούσε να επιβαρύνει σοβαρά την οικονομία του Ισραήλ, η οποία ήδη επιβαρύνεται από το κλιμακούμενο κόστος του πολέμου στην Γάζα και την ευρύτερη περιοχή.

«Υπάρχει ένα μεγάλο μέρος του οικονομικού εμπορίου που περιλαμβάνει τα κατεχόμενα εδάφη, οπότε η διακοπή του εμπορίου με τα κατεχόμενα και την οικονομία των οικισμών θα έχει τεράστιο αντίκτυπο στην ισραηλινή οικονομία», επισήμανε η Callamard.

Τι κάνει ο υπόλοιπος κόσμος;

Πολλά από τα πιο ισχυρά έθνη του κόσμου έχουν κάνει ελάχιστα για να σταματήσουν την καταστροφή στη Γάζα. Στην πραγματικότητα, αρκετά συνέχισαν να υποστηρίζουν το Ισραήλ, αν και με όλο και περισσότερες επιφυλάξεις, καθώς το μέγεθος της φρίκης έχει γίνει αδύνατο να αγνοηθεί ή να αμφισβητηθεί.

Αλλού, όμως, υπήρξε κάποια κινητικότητα. Η Ομάδα της Χάγης, ένας συνασπισμός χωρών του παγκόσμιου Νότου που επιδιώκει να καταστήσει το Ισραήλ υπεύθυνο για τη σφαγή στην Γάζα, σχηματίστηκε από την Νότια Αφρική και την Κολομβία. Τώρα περιλαμβάνει επίσης την Αλγερία, την Βραζιλία, την Ισπανία, την Ινδονησία και το Κατάρ, μεταξύ άλλων.

Η γενική γραμματέα της Διεθνούς Αμνηστίας δήλωσε πως, αν και είναι ενθαρρυντικό να βλέπουμε αυτές τις χώρες να αναλαμβάνουν δράση, παραμένουν στη μειοψηφία.

«Η Ομάδα της Χάγης είναι μια σπουδαία πρωτοβουλία και την υποστηρίζουμε από την πρώτη κιόλας συνάντηση, αλλά δεν είναι αρκετά μεγάλη ή ισχυρή αυτή τη στιγμή για να εξισορροπήσει τη σιωπή, τη δειλία ή τη συνενοχή άλλων ισχυρών χωρών», είπε χαρακτηριστικά, προσθέτοντας πως «δεν υπάρχει κανένας τρόπος να το αποφύγουμε. Χρειαζόμαστε οπωσδήποτε οι ευρωπαϊκές χώρες να ενεργήσουν σύμφωνα με τους δικούς τους κανόνες, σύμφωνα με την ιστορία τους και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει αν δεν δούμε ότι αυτό συμβαίνει».