Η επιθετικότητα του σκύλου είναι επικοινωνία – Πότε την εκδηλώνουν, οι λάθος αντιδράσεις μας

Ένας σκύλος δεν εκδηλώνει επιθετικότητα επειδή είναι ένας κακός, άγριος σκύλος. Φτάνει σε αυτό το σημείο, μεταξύ άλλων, όταν δεν «εισακουστούν» τα προειδοποιητικά του μηνύματα.

«Δυστυχώς, όσοι ζούμε με σκύλο έχουμε βιώσει τη στιγμή που ο ίδιος είτε κάποιος άλλος τού έχει γρυλίσει είτε έχει πεταχτεί ξαφνικά ή ακόμα χειρότερα έχουμε γίνει μάρτυρες κάποιου δαγκώματος.
Η πρώτη μας αντίδραση είναι συχνά φόβος, θυμός ή απόρριψη.
Κάποιοι τού φωνάζουμε, άλλοι τον τραβάμε απότομα και κάποιοι πιστεύουμε -λανθασμένα- πώς «το έκανε για να δείξει ποιος είναι το αφεντικό», επισημαίνει ο εκπαιδευτής σκύλων, Ηλίας Λαδάς.

Η επιθετικότητα είναι κατά βάση μηχανισμός επιβίωσης και στρατηγική επικοινωνίας και όχι χαρακτηρολογικό ελάττωμα

Όμως, διευκρινίζει ότι η επιθετικότητα δεν είναι κακία, ούτε «ανυπακοή». Είναι επικοινωνία. Και ο τρόπος που θα σταθούμε σε εκείνη τη στιγμή, μπορεί να κάνει τη διαφορά ανάμεσα σε μια κλιμάκωση και σε μια ουσιαστική αποκατάσταση.

Επιθετικότητα = μήνυμα όχι κακία

Η επιθετικότητα στους σκύλους, αποσαφηνίζει ο κ. Λαδάς, είναι ένας τρόπος για να πουν: «Νιώθω ανασφάλεια», «απειλούμαι», «φοβάμαι», «πονάω» ή «δεν αντέχω άλλο».
Σύμφωνα με την American Veterinary Society of Animal Behavior, η επιθετικότητα είναι κατά βάση μηχανισμός επιβίωσης και στρατηγική επικοινωνίας και όχι χαρακτηρολογικό ελάττωμα.

Όπως και ένας άνθρωπος, αναφέρει ο κ. Λαδάς, μπορεί να αντιδράσει έντονα όταν αισθανθεί κίνδυνο, έτσι και ο σκύλος με τη συμπεριφορά του προστατεύει τον εαυτό του.
Η επιθετικότητα ωστόσο, είναι το δεύτερο στάδιο. Πριν απ’ αυτήν έχουν προηγηθεί σήματα άγχους και φόβου (calming signals) τα οποία, συχνά, δεν αντιλαμβανόμαστε.

Τα πιο συχνά λάθη που κάνουμε όταν αντιμετωπίζουμε αυτήν την κατάσταση

1. Τιμωρούμε τον σκύλο

Η τιμωρία σε μια στιγμή φόβου όχι μόνο δεν διορθώνει τη συμπεριφορά, αλλά, όπως δείχνουν μελέτες (Karen Overall, 2013), αυξάνει τα επίπεδα κορτιζόλης και ενισχύει την αίσθηση απειλής.

2. Τον απομονώνουμε ή τον απορρίπτουμε

Η απομόνωση επιδεινώνει την ανασφάλεια και καθιστά πιο δύσκολη την τροποποίηση συμπεριφοράς.

3. Αγνοούμε τα σημάδια

Έρευνες στη γλώσσα σώματος των σκύλων (European Society of Veterinary Clinical Ethology, 2017) δείχνουν ότι το 80% των επιθετικών περιστατικών οφείλεται στο ότι ενώ είχαν προηγηθεί προειδοποιητικά σήματα δεν ερμηνεύτηκαν σωστά.

4. Κολλάμε στον σκύλο την ταμπέλα επιθετικός

Μια συμπεριφορά δεν χαρακτηρίζει τον σκύλο. Αντιθέτως, η ταμπέλα, μπορεί να τον «παγιδεύσει» σε ένα μοτίβο που εμείς οι ίδιοι ενισχύουμε μέσω φόβου και αποφυγής.

Γιατί μπορεί να εκδηλώσει επιθετικότητα ένας σκύλος;

Όπως ενημερώνει ο κ. Λαδάς, οι αιτίες είναι πολλές και, συχνά, αλληλένδετες. Ποιες είναι;

● Φόβος ή ανασφάλεια. Το University of Pennsylvania School of Veterinary Medicine κατέληξε, ύστερα από πολυετή ανάλυση συμπεριφοράς, ότι πρόκειται για την πιο συχνή αιτία επιθετικών επεισοδίων σε κατοικίδια σκυλιά.

● Πόνος ή υποκείμενη νόσος (αρθρίτιδα, ωτίτιδα, στοματικά προβλήματα).

● Έλλειψη κοινωνικοποίησης κατά τις κρίσιμες περιόδους ανάπτυξης (3–16 εβδομάδων).

● Κακή διαχείριση από τον άνθρωπο, όπως πίεση, απειλητική στάση, λάθος ανάγνωση σημάτων.

● Γενετική προδιάθεση και ένστικτα φυλής.

● Τραύμα ή αρνητικές εμπειρίες, που αποτυπώνονται στη συνειρμική μνήμη (επίκτητη συμπεριφορά και γενίκευση).

Genetics: Η νέα κατανόηση της συμπεριφοράς

Πρόσφατη μεγάλη μελέτη από το University of Massachusetts Chan Medical School και το Broad Institute of MIT and Harvard (2022) ανέδειξε πως τα genetics παίζουν καθοριστικό ρόλο σε πτυχές της συμπεριφοράς του σκύλου.

Αν και το περιβάλλον εξακολουθεί να είναι κρίσιμο, τονίζει ο κ. Λαδάς, πρότυπα, όπως το prey drive (ένστικτο κυνηγού), η αντίδραση και η ευαισθησία σε ερεθίσματα έχουν σαφή γενετική συνιστώσα.
Για παράδειγμα, ένας κυνηγετικός σκύλος έχει υψηλότερη πιθανότητα να εμφανίζει έντονη καταδίωξη κινούμενων αντικειμένων (prey drive), ενώ ένας ελληνικός ποιμενικός μπορεί να αντιδρά σε «παρείσακτους» με τρόπο που σχετίζεται με ένστικτα φύλαξης.

Αυτά δεν είναι «κακές συμπεριφορές». Είναι κομμάτι του βιολογικού προφίλ του σκύλου και πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στην εκπαίδευση.

Γενετική προδιάθεση VS επίκτητη συμπεριφορά

Η γενετική προδιάθεση, ενημερώνει ο κ. Λαδάς, είναι το «υπόστρωμα», αλλά οι εμπειρίες καθορίζουν το αν και πώς θα εκφραστεί.
Όπως σημειώνει η American Kennel Club Canine Health Foundation, τα μοτίβα συμπεριφοράς που σχετίζονται με ένστικτα δεν αλλάζουν πλήρως, αλλά μπορούν να τροποποιηθούν και να αξιοποιηθούν λειτουργικά μέσω εκπαίδευσης και κατάλληλης διαχείρισης.

Η επίκτητη συμπεριφορά, από την άλλη, είναι προϊόν μάθησης. Μπορεί να ξεγραφτεί και να ξαναγραφτεί. Αυτό στην ουσία είναι το μεγάλο μας «όπλο» στη συμπεριφορική αποκατάσταση.

Ο ρόλος της μητέρας και της πρώιμης εμπειρίας

Οι πρώτες εβδομάδες ζωής ενός κουταβιού, τονίζει ο κ. Λαδάς, επηρεάζουν βαθιά τη μελλοντική του συμπεριφορά.

Έρευνες (University of Helsinki, 2018) δείχνουν ότι κουτάβια φοβικών ή υπερ-αγχωμένων μητέρων εμφανίζουν αυξημένη αντιδραστικότητα σε ήχους και αγνώστους.
Ο μηχανισμός περιλαμβάνει τόσο τη μιμητική μάθηση όσο και τις επιγενετικές μεταβολές που σχετίζονται με τον άξονα του στρες.

Αυτό δεν σημαίνει ότι η συμπεριφορά είναι δεδομένο πως θα εμφανιστεί. Σημαίνει όμως, ότι το κουτάβι είναι πιο ευάλωτο, κάτι το οποίο χρειάζεται προσεκτική κοινωνικοποίηση και σωστό χειρισμό στα πρώτα στάδια ανάπτυξης.

Τι μπορούμε να κάνουμε σωστά

1. Αναγνωρίζουμε τα προειδοποιητικά σημάδια (body language, βλέμμα, στάση).

2. Απομακρύνουμε το ερέθισμα με ηρεμία χωρίς τιμωρία ή πανικό.

3. Ζητάμε βοήθεια από ειδικό με επιστημονική κατάρτιση, όχι από «εκπαιδευτές-τιμωρούς».

4. Προσαρμόζουμε την εκπαίδευση στα ένστικτα του σκύλο (π.χ. με ελεγχόμενη εκτόνωση prey drive αντί να το «κόψουμε»).

5. «Χτίζουμε» εμπιστοσύνη με συνέπεια καθότι η σχέση είναι «θεμέλιο» κάθε αλλαγής.

Δεν υπάρχει σκύλος που δεν μπορούμε να διαχειριστούμε

Κάθε φορά, λοιπόν, λέει ο κ. Λαδάς, που ένας σκύλος δείχνει επιθετικότητα, υπάρχει ένας λόγος.
Μπορεί να είναι φόβος, πόνος, ανασφάλεια, ένστικτο ή παλιό τραύμα.

Όταν απαντάμε με βία, θυμό ή απόρριψη, το μόνο που καταφέρνουμε είναι να ενισχύσουμε το ίδιο συναίσθημα που τον οδήγησε εκεί.

Η γνώση δε, των γενετικών παραγόντων, σε συνδυασμό με σωστή συμπεριφορική παρέμβαση, μας δίνει τη δύναμη να διαχειριστούμε ακόμα και τις πιο δύσκολες περιπτώσεις με σεβασμό και αποτελεσματικότητα.

● Ο Ηλίας Λαδάς είναι εκπαιδευτής σκύλων. Ακολουθεί επιστημονικά τεκμηριωμένη, ισορροπημένη προσέγγιση στην εκπαίδευση, εμπνευσμένη από τη δουλειά διεθνώς αναγνωρισμένων ειδικών, όπως των Ian Dunbar, Michael Shikashio και της Susan Garrett.

Παρακολουθεί στενά τις επιστημονικές εξελίξεις όσον αφορά στη διατροφολογία σκύλου, με αρωγό την Dr. Karen Becker.

Η δουλειά του εστιάζει στη βελτίωση της επικοινωνίας ανθρώπου –σκύλου, την πρόληψη και διαχείριση προβλημάτων συμπεριφοράς καθώς και στη δημιουργία ασφαλών και ισορροπημένων κοινωνικών ομάδων σκύλων.

Έχει πολυετή εμπειρία στη διαχείριση και αποκατάσταση κακοποιημένων – εγκαταλελειμμένων ζώων. Στόχος του, η μελλοντική τους υιοθεσία, αλλά και η αρμονική συμβίωση τους σε πολυμελή αγέλη.

Είναι ιδρυτής του κτήματος 9paws, ενός πρότυπου χώρου κοινωνικοποίησης και φιλοξενίας σκύλων, 4,5 στρεμμάτων στα Σπάτα Αττικής.

Facebook: Ilias Ladas

Instagram: 9paws_gr

TikTok: 9paws.ilias.ladas

site: 9paws.gr

Ενδεικτικές επιστημονικές πηγές

● Karen Overall — Manual of Clinical Behavioral Medicine for Dogs and Cats (Elsevier, 2013).

● Michael Shikashio — Aggression in Dogs protocols.

● Broad Institute of MIT and Harvard (2022) — Dog Genome Behavior Mapping Study.

●University of Helsinki — Maternal effects on canine fearfulness.

● European Society of Veterinary Clinical Ethology — Position papers on early socialization.

MUST READ

«Βροχή» τα γκολ σε Πανθεσσαλικό και «Καραϊσκάκης», στο 3.50!

● American Veterinary Society of Animal Behavior — Position statement on punishment and aggression.