Το μυστικό όπλο της Κίνας στον εμπορικό πόλεμο κινείται σε μια «γκρίζα ζώνη»

Η gig economy ή «οικονομία της πλατφόρμας» ή της «περιστασιακής απασχόλησης» έχει αλλάξει άρδην το τοπίο στην εργασία (όχι απαραίτητα προς το καλύτερο) και με ορόσημο την πανδημία διαρκώς επεκτείνεται. Στην Κίνα μάλιστα, πλέον χρησιμοποιείται και ως στρατηγικό εργαλείο στον εμπορικό πόλεμο με τις ΗΠΑ, παρέχοντας ευέλικτες θέσεις εργασίας και εισόδημα σε εκατομμύρια πολίτες που παρέχουν υπηρεσίες μέσω εφαρμογών και πλατφορμών, όπως παράδοση φαγητού, μεταφορές και άλλες υπηρεσίες.

Καθώς η εξαγωγική μηχανή της Κίνας παραπαίει υπό το βάρος των δασμών 145%, οι θέσεις εργασίας κινδυνεύουν. Περίπου 16 εκατομμύρια εργαζόμενοι εμπλέκονται στην παραγωγή αγαθών που προορίζονται για την Αμερική, λέει η τράπεζα Goldman Sachs. Η Nomura, μια άλλη τράπεζα, προβλέπει πιθανές απώλειες 5,7 εκατ. θέσεων εργασίας βραχυπρόθεσμα και 15,8 εκατ. μακροπρόθεσμα, καθώς το σοκ διαπερνά την οικονομία.

Διαβάστε επίσης: Όταν ο Ολυμπιακός λέει πως παίζει για τη νίκη το εννοεί – Αμφιβάλλει πλέον κανείς; (vids)

Η κυβέρνηση ως αντιστάθμισμα υποσχέθηκε να αυξήσει τις επιστροφές των πληρωμών για την ασφάλιση της ανεργίας για τις επιχειρήσεις που πλήττονται από τους δασμούς. Αλλά υπάρχει και άλλο ένα σωσίβιο της αγοράς εργασίας: η τεράστια gig economy, όπως αναλύει άρθρο του Economist,  επισημαίνοντας πως εμπορικός πόλεμος του Τραμπ θα μπορούσε να ολοκληρώσει τη μεταμόρφωση αυτού του τομέα από έναν ελεύθερο κλάδο που αντιμετωπίζεται με καχυποψία από το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας, στη μεγαλύτερη εγκεκριμένη από το κράτος ηλεκτρονική αγορά εργασίας στον κόσμο, με ένα σκιώδες κράτος πρόνοιας.

Τεράστια οικονομία με ευέλικτες μορφές απασχόλησης

Η Κίνα στρέφεται προς την gig economy επειδή είναι τεράστια: η κρατικά ελεγχόμενη συνδικαλιστική ομοσπονδία εκτιμά ότι υπάρχουν 84 εκατομμύρια άνθρωποι που βασίζονται σε «νέες μορφές απασχόλησης», συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών διανομής και της μετακίνησης. Η κυβέρνηση επικαλείται μια ευρύτερη κατηγορία 200 εκατομμυρίων «ευέλικτων εργαζομένων», συμπεριλαμβανομένων των αυτοαπασχολούμενων και των εργαζομένων μερικής απασχόλησης.

Και οι δύο αριθμοί ξεπερνούν κατά πολύ τις 54 εκατ. θέσεις εργασίας σε κρατικές επιχειρήσεις στις πόλεις και αποτελούν ένα μεγάλο κομμάτι του εργατικού δυναμικού των 734 εκατ. ατόμων. Μια εταιρεία διανομής, η Meituan, χρησιμοποιεί 7,5 εκατ. κούριερ που αμείβονται με 11 δισ. δολάρια ετησίως. Οι οδηγοί συχνά περιγράφουν την επίπονη εργασία τους ως guodu.

Ο κ. Wan είναι χαρακτηριστικός. Ο 36χρονος έψαξε για την πιο καλοπληρωμένη και προσιτή δουλειά και είδε ότι οι οδηγοί παράδοσης φαγητού μπορούν να βγάζουν 10.000 γουάν το μήνα. Διασχίζει το Πεκίνο με το σκούτερ του από τις 6 το πρωί έως τις 9 το βράδυ κάθε μέρα. «Κάθε δεκάρα μετράει αυτή τη στιγμή», λέει. Οι κούριερς έχουν μεγάλη θέση στο μυαλό του κοινού. Το «Upstream», μια πρόσφατη ταινία για έναν μεσήλικα προγραμματιστή που έγινε οδηγός-μεταφορέας, έβαλε τις τάξεις τους στη μεγάλη οθόνη.

Aυτή η τεράστια οικονομία αναπτύσσεται, παρά τις εμπορικές συγκρούσεις και την πολυετή υποτονική καταναλωτική εμπιστοσύνη. Το εργατικό δυναμικό της Meituan, που συνήθως απασχολείται μέσω τρίτων εργολαβικών εταιρειών, είναι 41% μεγαλύτερο από ό,τι το 2021. Τον Μάρτιο οι επικεφαλής της δήλωσαν ότι αναμένουν υγιή ανάπτυξη τόσο της παράδοσης τροφίμων όσο και της παράδοσης αγορών. Η εταιρεία προβλέπεται να αυξάνει τις πωλήσεις της κατά περίπου 15% ετησίως μέχρι το 2027. Παρομοίως, ο αριθμός των αδειών μεταφοράς με αυτοκίνητο εκτοξεύτηκε από 2,9 εκατ. το 2020 σε 7,5 εκατ. το 2024.

Την ίδια ώρα η μάχη για μερίδιο αγοράς μεταξύ των ανταγωνιστικών εταιρειών σημαίνει ότι ένας πόλεμος προσλήψεων εξαπολύεται εν μέσω του εμπορικού πολέμου. Στις 21 Απριλίου η JD.com, μια εταιρεία ηλεκτρονικού εμπορίου που εισέρχεται στον τομέα των παραδόσεων, δήλωσε ότι θα προσλάβει 100.000 νέους αναβάτες μέχρι το τέλος Ιουλίου. Ο συνδυασμός των μειώσεων τιμών για τους καταναλωτές και του μεγαλύτερου εργατικού κόστους έχει τρομάξει τους επενδυτές, οι οποίοι έχουν στείλει τις τιμές των μετοχών σε πτώση. Αλλά περισσότερες θέσεις εργασίας, χαμηλές τιμές και χαμηλά περιθώρια κέρδους είναι ακριβώς αυτό που θέλει η κυβέρνηση της Κίνας λέει ο Economist.

Αρκετοί κούριερ διασχίζουν το Πεκίνο με τα σκούτερ τους από τις 6 το πρωί έως τις 9 το βράδυ κάθε μέρα

Σκιώδες σύστημα πρόνοιας

Οι ιδιότητες της gig economy οδήγησαν στην πολιτική της αποκατάσταση. Η στροφή ξεκίνησε το 2023, όταν ο πρωθυπουργός Li Qiang επαίνεσε τις εταιρείες καταναλωτικής τεχνολογίας για τον «όλο και πιο σημαντικό» ρόλο τους στη ζήτηση και την απασχόληση. Τώρα η κυβέρνηση την αγκαλιάζει ανοιχτά ως μαξιλάρι για την οικονομία.

Αυτή η αγκαλιά είναι τόσο πλήρης, ώστε η κυβέρνηση ενθαρρύνει ακόμη και τις εταιρείες της gig economy να δημιουργήσουν κάτι που ισοδυναμεί με ένα σκιώδες σύστημα πρόνοιας. Τον Φεβρουάριο η JD.com προσέφερε παροχές κοινωνικής ασφάλισης στους οδηγούς της. Η Meituan λέει ότι θα παρέχει «σταδιακά» κοινωνική ασφάλιση για τους κούριερ της, ξεκινώντας με ένα πιλοτικό πρόγραμμα το δεύτερο τρίμηνο του 2025. Απεγνωσμένες να εντυπωσιάσουν, οι επιχειρήσεις επενδύουν σε σταθμούς ανάπαυσης, γεύματα και επιδοτήσεις για τους οδηγούς, «για να το δει η κυβέρνηση», λέει ένας οικονομολόγος.

Ένα τεράστιο ερώτημα είναι ποιος τελικά πληρώνει. Οι συντάξεις και η ιατροφαρμακευτική ασφάλιση ακούγονται υπέροχα στους εργαζόμενους, αλλά δεν είναι αν προέρχονται άμεσα ή έμμεσα από τον μισθό τους. Η JD.com επιμένει ότι θα καταβάλλει τα ασφάλιστρα τόσο του εργοδότη όσο και του εργαζομένου σε ένα κρατικό σύστημα. Ο σκεπτικισμός περισσεύει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αρκετοί οδηγοί, όταν ερωτώνται σχετικά με το σύστημα, χρησιμοποιούν τη φράση «το μαλλί εξακολουθεί να βγαίνει από την πλάτη του προβάτου» – τίποτα δεν έρχεται δωρεάν.

Αν η κοινωνική επιβάρυνση στις εταιρείες της gig economy αυξηθεί υπερβολικά, ενδέχεται να δυσκολευτούν οικονομικά, με αποτέλεσμα την κατάρρευση των τιμών των μετοχών.

Γκρίζα ζώνη

Αξίζει να σημειωθεί ότι η gig economy συχνά περιγράφεται ότι λειτουργεί στη «γκρίζα ζώνη» της εργασιακής νομοθεσίας, καθώς στις περισσότερες των περιπτώσεων είναι ασαφείς οι όροι γύρω από την εργασιακή σχέση, τα ασφαλιστικά δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των εργοδοτών.

MUST READ

Ο «μάγος» της φιέστας

Οι περισσότεροι εργαζόμενοι της gig economy θεωρούνται ανεξάρτητοι συνεργάτες κάτι που σημαίνει ότι δεν καλύπτονται από συλλογικές συμβάσεις, δεν έχουν δικαίωμα σε άδειες, αποζημιώσεις, επιδόματα ανεργίας ή προστασία από απόλυση.