Μπάρμπα-Στρουμφ όπως Καρλ Μαρξ, Σπιρτούλης όπως Τρότσκι: Πώς τα Στρουμφάκια πρόδωσαν τις κομμουνιστικές ρίζες τους

Στα νέα Στρουμφάκια, τη νέα CGI-υπερπαραγωγή της Paramount Pictures σε σκηνοθεσία Κρις Μίλερ, το χωριό των μπλε πλασμάτων προσπαθεί να συστηθεί σε νέο κοινό.

Η ταινία έχει αποσπάσει αρνητικές κριτικές και σημειώνει χαμηλές εισπράξεις στο box office αλλά υπενθυμίζει αποτελεσματικά την απόλυτη παραδοξότητα των χαρακτήρων ύψους τριών μήλων, που αρχικά δημιούργησε ο Βέλγος κομίστας Πιερ «Πεγιό» Κουλιφόρ το 1958.

Στην ταινία, ο Τζέιμς Κόρντεν δανείζει τη φωνή του στο Στρουμφ Χωρίς Όνομα, ο οποίος βιώνει υπαρξιακό άγχος επειδή, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους κατοίκους του Στρουμφοχωριού – τον Σπιρτούλη, τον Γκρινιάρη, κ.ά. – δεν έχει «κάτι δικό του», μια δεξιότητα ή ένα χαρακτηριστικό που τον κάνει να ξεχωρίζει.

Αυτό το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τελικά αναγνωρίζεται ως «μαγεία» και το Στρουμφ Χωρίς Όνομα πιέζεται – από μια Στρουμφίτα με τη φωνή της Ριάνα που του τραγουδάει – να ανακαλύψει τη μοναδική του ιδιότητα και να «μην αφήσει ποτέ κανέναν να πει ότι δεν είσαι κάποιος». Να αποδεχθεί ότι «γεννήθηκε σπουδαίο».

Μια κρίση ταυτότητας μπορεί να είναι μια σχετικά νέα εμπειρία για τον πολυλογά Βρετανό ηθοποιό, αλλά είναι σίγουρα η πρώτη στην 67χρονη ιστορία του γαλάζιου σύμπαντος του Πεγιό. Στην πραγματικότητα, μπορεί να είναι και μια ηχηρή αντίφαση, μια εκκωφαντική παραφωνίας.

Το να είσαι ένα καλό Στρουμφ, στην πρωτο-κομμουνιστική οπτική των αρχικών κόμικς, σήμαινε να μην αναδεικνύεις ποτέ την προσωπικότητά σου πάνω από τη συλλογικότητα γράφει ο Philip Oltermann.

Από τους αρχικούς 100 κατοίκους του Στρουμφοχωριού, δηλώνει ο Γάλλος κοινωνιολόγος και Στρουμφο-αναλυτής Αντουάν Μπουενό, «περίπου το 90% ήταν εντελώς δυσδιάκριτοι. Όλοι έμοιαζαν ίδιοι, όλοι ντύνονταν το ίδιο».

Ενώ κάποια Στρουμφ αναγνωρίζονταν από το δικό τους όνομα, λέει, αυτό συνήθως σχετιζόταν με κάποια δεξιότητα που τον έκανε χρήσιμο (όλα τα αρχικά Στρουμφ ήταν αρσενικά) στην κοινότητα. «Η κοινωνία των Στρουμφ είναι μια αρχετυπική εταιρική κοινωνία, που σημαίνει ότι κάθε Στρουμφ που αναγνωρίζεται αντιπροσωπεύει μια κοινωνική λειτουργία».

Στο τελευταίο reboot του franchise από τον Μίλερ, η απελευθέρωση του αληθινού εσωτερικού σου εαυτού παρουσιάζεται ως το κλειδί για την επίλυση ενός προβλήματος – στο αρχικό βιβλίο του Πεγιό, είναι η ρίζα όλου του κακού. «Στα κόμικς, κάθε φορά που ένα Στρουμφ προσπαθεί να ξεχωρίσει από την ομάδα, να είναι μονάδα, δημιουργεί μια καταστροφή», λέει ο Μπουενό.

Για παράδειγμα, στο δεύτερο βιβλίο της αρχικής σειράς, το «Le Schtroumpfissime» (Βασιλιάς Στρουμφ) του 1965, οι κάτοικοι του χωριού διενεργούν ψηφοφορία για έναν προσωρινό ηγέτη απουσία του Μπαρμπα-Στρουμφ, αλλά η δημοκρατία δεν τους ταιριάζει.

Ένα ανώνυμο Στρουμφ συνειδητοποιεί ότι μπορεί να παίξει με το σύστημα κάνοντας υποσχέσεις που δεν μπορεί να κρατήσει σε κάθε έναν από τους πιθανούς ψηφοφόρους του και κερδίζει. Αλλά μόλις κερδίζει την εξουσία, κυβερνά ως αυταρχικός, εγκαθιστώντας ένα καταπιεστικό καθεστώς που καθοδηγείται από τον Σωματώδη Στρουμφ και αναγκάζοντας τα άλλα Στρουμφ να του χτίσουν ένα παλάτι. Το βιβλίο μεταφράστηκε στα ολλανδικά ως «De Smurführer».

«Όλο το κακό προέρχεται από την ατομικότητα, η οποία συνδέεται επίσης με την ατομική ιδιοκτησία», λέει ο Μπουενό. «Κάθε φορά που διεκδικείται ατομική ιδιοκτησία στο χωριό, καταστρέφεται η ισορροπία ολόκληρης της κοινωνίας».

Το βιβλίο του 2011 στο οποίο ο Μπουενό διερεύνησε τις κρυμμένες ιδεολογικές βάσεις του φανταστικού κόσμου του Πεγιό, «Le Petit Livre Bleu: Analyse Critique et Politique de la Société des Schtroumpfs» (Το Μικρό Μπλε Βιβλίο: Κριτική και Πολιτική Ανάλυση της Κοινωνίας των Στρουμφ), προκάλεσε έντονη αντίδραση από τους φανατικούς οπαδούς και είναι εσκεμμένα πολεμικό στον τρόπο που εκθέτει πολιτικές νύξεις που τα κόμικς δεν καθιστούν ποτέ σαφείς.

Οι επαναστατικές συμβολισμοί των σκούφων (κόκκινος για τον Μπαρμπα-Στρουμφ, λευκός για όλους τους άλλους) είναι εύλογες, η ταύτιση του γενειοφόρου Μπαρμπα-Στρουμφ με τον Μαρξ και του μυωπικού Σπιρτούλη με τον Τρότσκι ίσως λιγότερο.

Η αναζήτηση κρυμμένων μηνυμάτων στα βιβλία μπορεί ακόμη και να έχει αποσπάσει την προσοχή από το πόσο πραγματικά πρωτότυπη άσκηση αφήγησης ήταν τα Στρουμφ στην πρώτη ανάγνωση τους. Μια σειρά ιστοριών με 100 πρωταγωνιστές, εκ των οποίων οι περισσότεροι μοιάζουν ακριβώς οι ίδιοι, στις οποίες ο ηρωισμός έγκειται στη συλλογική δράση.

Μιλώντας περισσότερο από μια δεκαετία μετά τη δημοσίευση του Μικρού Μπλε Βιβλίου του, ο Μπουενό ακούγεται πιο ισορροπημένος στην αξιολόγησή του.

«Η θεωρία μου ήταν πάντα ότι ο Πεγιό δεν ασχολούνταν καθόλου με την πολιτική», λέει. «Αλλά η ιδιοφυΐα του ήταν να δημιουργήσει μια ουτοπία που αντλούσε από την κοινή μας πολιτική ιστορία και να καταλήξει σε εικόνες που μιλούσαν σε όλους».

Η χρήση του Στρουμφοχωριού ως παράδειγμα λειτουργικού σοσιαλισμού δεν εξαφανίστηκε μόνο με το νέο reboot, αλλά εκδιώχθηκε από το Στρουμφο-σύμπαν αφότου ο Πεγιό πούλησε τα δικαιώματα της δημιουργίας του τη δεκαετία του 1970.

MUST READ

Ο Λούντμπεργκ και τα σενάρια για τον Ολυμπιακό – Τι ισχύει με το συμβόλαιο του και τη… Μακάμπι (vids)

«Για μένα, αυτό που είδαμε στα Στρουμφ είναι μια τέλεια απόδειξη της ανάλυσης του Γκι Ντεμπόρ για τον καπιταλισμό», λέει ο Μπουενό. «Η δύναμη του καπιταλισμού έγκειται στο να μην καταστρέφει ποτέ μετωπικά τους εχθρούς του, αλλά να τους ενσωματώνει και να τους αφομοιώνει».