Αναζητώντας την «Κοινωνική Ευρώπη» εν μέσω πολέμου

«Θα μπορούσε αυτή η σύγκρουση, παραδόξως, να αποδειχθεί θετική για την κοινωνική Ευρώπη;» αναρωτιέται ο πολιτικός φιλόσοφος και οικονομολόγος Philippe van Parijs με άρθρο του στην Social Europe, αναφορικά με τον εμπορικό πόλεμο μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ.

Σύμφωνα με τον Parjis, ένα ενδιαφέρον επιχείρημα που υποστηρίζει αυτή την αισιόδοξη άποψη μπορεί να βρεθεί στο Uniting States , ένα βιβλίο που εκδόθηκε το 2011 από τον Αμερικανό πολιτικό επιστήμονα Joseph Parent.

Διαβάστε επίσης: Ροντινέι: Ένας Βραζιλιάνος από τα… Καμίνια

Η ανάλυσή του εκτείνεται σε πέντε περιπτώσεις: τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ελβετική Συνομοσπονδία, τη Γκραν Κολομβία του Μπολίβαρ, τη σκανδιναβική ομοσπονδία του 19ου αιώνα μεταξύ Σουηδίας και Νορβηγίας και την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Γιατί οι ΗΠΑ και η Ελβετία κατάφεραν να σχηματίσουν σταθερά ομοσπονδιακά κράτη, ενώ η Γκραν Κολομβία και η Σκανδιναβία απέτυχαν;

Ο Parent προσφέρει μια απλή απάντηση: η καταπολέμηση ενός κοινού εχθρού χωρίς την προστασία μιας μεγαλύτερης δύναμης είναι η βασική προϋπόθεση.

Τι γίνεται, λοιπόν, με την Ευρωπαϊκή Ένωση; Σε αυτό που ήταν τότε το ορατό μέλλον (2011), ο Parent εντόπισε έναν πιθανό καταλύτη:

Εάν η επιθυμία για ενοποίηση είναι κάτι περισσότερο από μια παρόρμηση, τα σχέδια για μια ολοένα και στενότερη ένωση θα πρέπει να επικεντρωθούν στην εξωτερική απειλή. […] Η πιο πιθανή πηγή κινδύνου είναι η Ρωσία.

Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, αυτή η πιθανότητα έχει γίνει πραγματικότητα.

Αλλά στο πλαίσιο του Parent, η εξωτερική απειλή από μόνη της δεν αρκεί. Μια ένωση πρέπει επίσης να στερείται ενός προστάτη. Ο ίδιος παρατήρησε:

Η ευλογία της ατλαντικής κοινότητας ασφαλείας υπήρξε κατάρα για την ευρωπαϊκή ενοποίηση, αποδυναμώνοντας την ανάγκη για ενοποίηση. Μόνο όταν η ηπειρωτική δέσμευση της Αμερικής γίνεται παρεμβατική ή ανεπαρκής, η Ευρώπη μπορεί να ενοποιηθεί.

Με την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία, και με την «ηπειρωτική δέσμευση» της Αμερικής να φαίνεται ότι βρίσκεται σε πορεία να γίνει περισσότερο αρνητική παρά θετική, αυτή η δεύτερη προϋπόθεση, επίσης, φαίνεται πιο πραγματική από ποτέ.

Η ιδέα ότι ο σημερινός πόλεμος θα μπορούσε να αποτελέσει ευλογία για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, μπορεί να ακούγεται σε πολλούς σαν μια ριζοσπαστική ιδέα.

Ίσως λιγότερο, ωστόσο, σε όσους θυμούνται τη διάσημη θέση του κοινωνικού ιστορικού Charles Tilly:

«Ακριβώς όπως το κράτος κάνει τον πόλεμο, ο πόλεμος κάνει το κράτος».

Το δεινό του πολέμου

Είναι αλήθεια ότι, αν αξιοποιηθεί έξυπνα από τους Ευρωπαίους ηγέτες για να ενισχύσει τη στρατιωτική ολοκλήρωση και όχι απλώς να διογκώσει τα εθνικά οπλοστάσια, αυτός ο πόλεμος θα μπορούσε να αποφέρει την δημιουργία μιας Communauté européenne de défense bis – δηλαδή ένα κοινό ευρωπαϊκό οπλοστάσιο.

Αλλά είτε ευνοεί τελικά την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είτε όχι, αυτός ο πόλεμος είναι, απερίφραστα, ένα δεινό.

Ένα δεινό, πρώτα και κύρια, για τους ίδιους τους εμπόλεμους αλλά και για ολόκληρη την Ευρώπη και την ανθρωπότητα.

Μάλιστα, ένας βασικό λόγος για τον οποίο αυτός ο ευρωπαϊκός πόλεμος αποτελεί παγκόσμια συμφορά δεν είναι ίσως ο πιο προφανής, όπως υποστηρίζει ο Parijs.

Για να αποτρέψει την μη αναστρέψιμη, επιζήμια κλιματική αλλαγή, η ανθρωπότητα πρέπει να αποτρέψει τον ιδιοτελή, εθνικού επιπέδου ορθολογισμό από το να επισπεύσει μια συλλογική καταστροφή.

Η αποτροπή αυτής της καταστροφής απαιτεί αμοιβαία εμπιστοσύνη και συνεργασία, μεταξύ άλλων με τη μεγαλύτερη χώρα του κόσμου σε έκταση, τη Ρωσία.

Έτσι, όσο περισσότερο διαρκεί ο πόλεμος, τόσο αργότερα μπορεί να ξεκινήσει αυτή η διαδικασία.

Η κοινωνική Ευρώπη ως θύμα του πολέμου

Είναι περιττό να ειπωθεί ότι αυτός ο πόλεμος και η εντεινόμενη εμπλοκή της ΕΕ δεν αποτελούν καθόλου καλά νέα για την Κοινωνική Ευρώπη.

Ο πόλεμος έχει γίνει η κύρια προτεραιότητα για τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, οι οποίες κατευθύνουν σημαντικά ποσά σε στρατιωτική ασφάλεια.

Αυτό έχει οδηγήσει σε σημαντικές περικοπές σε κοινωνικές δαπάνες, καθώς οι προϋπολογισμοί που προορίζονταν για την ενίσχυση της κοινωνικής προστασίας αναγκάζονται να αναδιανεμηθούν.

Η κοινωνική Ευρώπη, που κάποτε αποτέλεσε το θεμέλιο της ευημερίας και της αλληλεγγύης στην περιοχή, βρίσκεται σε κρίση.

Τα υψηλά επίπεδα στρατιωτικών δαπανών, σε συνδυασμό με την αναμενόμενη συνεισφορά στην ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, έχουν ουσιαστικά συντρίψει τις δυνατότητες χρηματοδότησης φιλόδοξων κοινωνικών πολιτικών.

Ανάγκη για Αναθεώρηση

Αυτό που απαιτείται τώρα είναι να υπερασπιστούμε την Κοινωνική Ευρώπη, όχι με μια απλώς αμυντική προσέγγιση, αλλά με μια πιο δυναμική και προοδευτική στάση.

Ενώ σύμφωνα με τον Philippe van Parijs, η ανταγωνιστικότητα παραμένει αναγκαία για την ευημερία στο παρόν οικονομικό σύστημα, πρέπει να την εξισορροπήσουμε με την κοινωνική προστασία, η οποία με τη σειρά της αποτελεί επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο.

Ειδικότερα, οι κοινωνικές πολιτικές που ενσωματώνουν την εκπαίδευση, τη φροντίδα και την κοινωνική προστασία για όλους, ανεξαρτήτως καταγωγής, όχι μόνο ενισχύουν την κοινωνική συνοχή, αλλά οδηγούν σε μεγαλύτερη παραγωγικότητα και κοινωνική ευημερία.

Η κοινωνική προστασία δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στην εξυπηρέτηση της ανταγωνιστικότητας, αλλά και στην προστασία των πολιτών από τις ανισότητες και τις κοινωνικές αδικίες.

Αντιμετώπιση των Μεγάλων Κοινωνικών και Περιβαλλοντικών Προκλήσεων

Οι κοινωνικές προκλήσεις της Ευρώπης όμως δεν περιορίζονται στα οικονομικά και πολιτικά ζητήματα καθώς το ζήτημα της εξωτερικής μετανάστευσης, καθίσταται όλο και πιο κρίσιμο.

Η δημογραφική έκρηξη στην Αφρική σε συνδυασμό με τις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής δημιουργεί έντονες πιέσεις που θα επηρεάσουν τις ευρωπαϊκές κοινωνίες στο μέλλον.

Οι χώρες της Ευρώπης πρέπει να είναι προετοιμασμένες να υποδεχτούν αυτούς τους νέους μετανάστες, παρέχοντας τους ίσα δικαιώματα και την πρόσβαση στα κοινωνικά αγαθά και υπηρεσίες.

Ταυτόχρονα η γλωσσική πολιτική, είναι επίσης απαραίτητη για την επιτυχή ενσωμάτωση των μεταναστών στην κοινωνία.

Η απόκτηση της γλώσσας της χώρας υποδοχής είναι κρίσιμη για την ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου των νέων πολιτών, αλλά και για την ανάπτυξη κοινωνικών δεσμών.

Ο Ρόλος της Κοινωνικής Ευρώπης στον 21ο Αιώνα

Εν τέλει, ο αγώνας για την Κοινωνική Ευρώπη όταν η Ευρώπη βρίσκεται σε πόλεμο περιλαμβάνει, την αντίσταση στην πολεμοκάπηλη ρητορική και την εντατικοποιημένη άσκηση πίεσης από τους παραγωγούς όπλων.

Περιλαμβάνει την κατεύθυνση των όποιων αμυντικών δαπανών αναγκάζονται να κάνουν οι χώρες προς την ανάπτυξη τεχνολογιών διπλής χρήσης που μπορούν να εξυπηρετήσουν άλλους σκοπούς, αντί να σπεύδουν να διογκώσουν τα κέρδη των αμερικανικών εταιρειών αγοράζοντας τα μαχητικά αεροσκάφη και τους πυραύλους τους.

MUST READ

To έπαθε ξανά ο Παναθηναϊκός: Δέχτηκε 29 πόντους στην τέταρτη περίοδο

Και περιλαμβάνει την εμπέδωση της σημασίας του τερματισμού του πολέμου το συντομότερο δυνατό, ώστε να απελευθερωθούν οι πόροι που απαιτούνται για την αναβάθμιση της Κοινωνικής Ευρώπης και για την αντιμετώπιση των τρομερών προκλήσεων της γήρανσης των πληθυσμών, των επαναλαμβανόμενων πανδημιών και, πάνω απ’ όλα, της κλιματικής αλλαγής.