Ρωσία: Ο πόλεμος στην Ουκρανία την έχει χωρίσει σε πέντε «φυλές»

Για τους ξένους, η ρωσική εθνική ταυτότητα που διαμορφώθηκε στη μετασοβιετική εποχή φαινόταν επί μακρόν αδύναμη και αντιφατική, υπογραμμίζει ο αναλυτής.

«Η Ρωσία προσπαθεί να αποφασίσει αν είναι ένα έθνος-κράτος ή μια επίδοξη αυτοκρατορία, και μέχρι να επιλυθεί αυτό το θεμελιώδες ζήτημα, συγκρούσεις όπως αυτή για την Ουκρανία θα συνεχιστούν με διάφορες μορφές», προέβλεψε ο πρώην πρωθυπουργός της Σουηδίας, Καρλ Μπιλντ δύο ημέρες πριν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, υπενθυμίζει ο Μπερσίντσκι.

«Τουλάχιστον ένας από τους λόγους για τους οποίους ο Πούτιν προχώρησε σε πόλεμο στην Ουκρανία ήταν για να εδραιώσει τη δική του εκδοχή της ρωσικής εθνικής ταυτότητας, έτσι ώστε να μπορεί να του παρέχει το είδος της λαϊκής υποστήριξης που αποζητά χωρίς να αποτελεί την απειλή που θα αποτελούσε ένα γνήσιο ρωσικό εθνικιστικό κίνημα ανεξάρτητο από το κράτος», έγραψε ο Πολ Γκομπλ, πρώην ειδικός σε θέματα Ρωσίας στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ των ΗΠΑ, το 2016, δύο χρόνια μετά την προσάρτηση της Κριμαίας. 

Οι διαφορετικές φυλές

Ωστόσο, η τρέχουσα, και ιδιαίτερα θανατηφόρα, φάση του πολέμου δεν έχει κάνει πολλά για να επιλύσει τις συγκρούσεις που είναι συνυφασμένες με τον ρωσικό αυτοπροσδιορισμό. Αντίθετα, φαίνεται να έχει χωρίσει τους Ρώσους – όσους από εμάς ενδιαφέρονται για τον αυτοπροσδιορισμό μας – σε τουλάχιστον πέντε διαφορετικές ομάδες.

Δύο από αυτές ανήκουν σταθερά στο φιλοπόλεμο στρατόπεδο και έτσι είναι ελεύθερες να μιλούν στο εγχώριο ρωσικό κοινό σχεδόν χωρίς λογοκρισία. Η πρώτη, στην οποία φαίνεται να ανήκει ο Πούτιν, ταυτίζεται με το ρωσικό κράτος και συνεπώς με το υπολειμματικό αυτοκρατορικό του βασίλειο παρά με τη ρωσική εθνότητα.

Η ομιλία του Πούτιν για τις εθνότητες

Σε μια ομιλία του τον Μάρτιο, αναγνώρισε ότι είναι εθνοτικά Ρώσος, αλλά συνέχισε λέγοντας ότι οι ιστορίες στρατιωτικού ηρωισμού τον έκαναν να αισθάνεται μέλος όλων των πολυάριθμων εθνοτήτων της Ρωσίας: «Είμαι Λάκι, Νταγκεστάνι, Τσετσένος, Ινγκούσσος, Ρώσος, Τατάρος, Εβραίος, Μόρντβιν και Οσετός – ο κατάλογος συνεχίζεται».

Η κρατικιστική παράδοση, η οποία άντεξε κατά τη διάρκεια της τσαρικής, της σοβιετικής και της μετασοβιετικής περιόδου, δεν βασίζεται στο αίμα – είναι μια παράδοση μεγαλείου μέσω της υπηρεσίας σε έναν θεϊκό ή σχεδόν θεϊκό θρόνο, και πολλοί από τους αξιωματούχους και τους προπαγανδιστές του Πούτιν, οι οποίοι δεν είναι εθνοτικά Ρώσοι, την ακολουθούν.

Ο φιλόσοφος Αλεξάντερ Ντούγκιν, ο οποίος έχασε μια κόρη του σε τρομοκρατική επίθεση φέτος, έχει δανείσει πολλά από τα άλλοτε περιθωριοποιημένα ιδεολογικά του αξιώματα στην προπαγανδιστική μηχανή του Κρεμλίνου. Παρόλο που φαίνεται να έχουν τις ρίζες τους στον ρωσικό εθνικισμό, είναι αυτοκρατορικής και κρατικής φύσης, και ως εκ τούτου προσαρμόζονται εύκολα στις ανάγκες του Πούτιν, γράφει ο Μπερσίντσκι.

Ωστόσο, το «γνήσιο εθνικιστικό κίνημα» για το οποίο έγραψε ο Γκομπλ έχει αποκτήσει νέα προβολή. Εκπροσωπούμενο από χαρακτήρες όπως ο πρώιμος υποκινητής του πολέμου στην Ουκρανία Ιγκόρ Γκίρκιν (Στρέλκοφ) και μια σειρά από ολοένα και πιο δημοφιλείς φιλοπόλεμους χρήστες του Telegram, το κίνημα αυτό θέτει στο επίκεντρο τη ρωσική εθνότητα και απορρίπτει μεγάλο μέρος του ρωσικού κράτους και της φιλοκυβερνητικής ελίτ ως πολύ κοσμοπολίτικη, πολύ μη ρωσική.

Ο υπουργός Άμυνας Σεργκέι Σόιγκου, που κατάγεται από το Τουβάν, είναι ο πιο περιφρονημένος αποδιοπομπαίος τράγος, γράφει ο αναλυτής του Bloomberg. 

Ποιες είναι οι άλλες τρεις φυλές

Οι άλλες τρεις ρωσικές φυλές αντιτίθενται συνειδητά ή ενστικτωδώς στην εισβολή – και ως εκ τούτου καταπιέζονται στη Ρωσία ή εκδιώκονται από τη χώρα. Μόνο μία ομάδα από αυτές, η μικρότερη, επιδεικνύει ηθική διαύγεια, γράφει ο Λεονίντ Μπερσίντσκι.

Αποτελείται από αντιπολεμικούς ακτιβιστές που ταυτίζονται αρκετά έντονα με μια μελλοντική, καλύτερη Ρωσία ώστε να παραμείνουν, να αγωνιστούν και, σχεδόν αναπόφευκτα, να πάνε στη φυλακή.

Πρόκειται για ανθρώπους όπως ο Αλεξέι Ναβάλνι, φυλακισμένος για ολοένα και μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από τον Ιανουάριο του 2021, αλλά ενεργός, στον βαθμό που μπορεί από τα σίδερα, να προχωράει στην καταδίκη της εισβολής, και ο Ίλια Γιασίν, που εστάλη σε στρατόπεδο φυλακών για οκτώμισι χρόνια νωρίτερα αυτόν τον μήνα για «διάδοση ψευδών στοιχείων για τον ρωσικό στρατό».

«Δεν αμφέβαλα ούτε για ένα δευτερόλεπτο»

«Όταν άρχισε η στρατιωτική δράση», είπε ο Γιασίν είπε στο δικαστήριο στην τελευταία του δήλωσε, «δεν αμφέβαλα ούτε για ένα δευτερόλεπτο για το τι έπρεπε να κάνω. Με πονάει σωματικά το γεγονός ότι τόσοι πολλοί άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους σε αυτόν τον πόλεμο, τόσες πολλές μοίρες έχουν σακατευτεί. Ορκίζομαι ότι δεν μετανιώνω για τίποτα. Θα μπορούσα να το είχα σκάσει, θα μπορούσα να κρατήσω το στόμα μου κλειστό. Αλλά έκανα αυτό που έπρεπε να κάνω. Είναι προτιμότερο να περάσεις 10 χρόνια πίσω από τα κάγκελα παρά να καίγεσαι σιωπηλά από την ντροπή γι’ αυτό που γίνεται στο όνομά σου».

Αυτού του είδους το σθένος είναι, φυσικά, σπάνιο. Πολλοί από τους συμμάχους του Γιασίν και του Ναβάλνι – και έως και ένα εκατομμύριο ομοϊδεάτες του – έχουν ενταχθεί στο μεγαλύτερο ρωσικό μεταναστευτικό κύμα από τη δεκαετία του 1990 τουλάχιστον. 

Εσωτερική μετανάστευση ή αποχώρηση από τη Ρωσία

Εκατομμύρια άλλοι παρέμειναν στη Ρωσία, προτιμώντας ένα είδος «εσωτερικής μετανάστευσης», μια προσπάθεια να ελαχιστοποιήσουν την αλληλεπίδραση με ένα κράτος που γίνεται όλο και πιο επιθετικό και αναζητά πίστη. Όλοι τους αναγκάζονται να συμβιβάσουν τη ρωσικότητά τους – τη γλώσσα τους, τον πολιτισμό τους, την αυτοεικόνα τους – με τις ρωσικές πολιτικές που τους προκαλούν αηδία.

Αυτό καθιστά αυτούς – εμάς – μια συγκρουσιακή, βασανισμένη ομάδα, που πάσχει από αυτό που η λέκτορας του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ Άννα Φένκο αποκαλεί «διάχυτη ταυτότητα».

Τέλος, ο Μπερσίντσκι σημειώνει ότι υπάρχουν Ρώσοι που έχουν υιοθετήσει ακόμα και διαφορετική σημαία, όπως και αυτοί που αποφάσισαν να φύγουν από τη Ρωσία.

«Η οικογένειά μου ανήκει στην τελευταία ομάδα, εκείνη που αποφάσισε να μη ζήσει στο άβατο. Δεν είναι ότι δεν πιστεύουμε σε ένα καλύτερο μέλλον για τη Ρωσία – απλώς είμαστε πολύ δειλοί για να ακολουθήσουμε τα βήματα του Ναβάλνι και του Γιάσιν, και δεν είμαστε σίγουροι πώς μπορούμε να βοηθήσουμε να έρθει αυτό το μέλλον πιο κοντά. Έτσι απλά αποφασίσαμε ότι η ζωή είναι πολύ μικρή για να περιμένουμε και συμβιβαστήκαμε», γράφει χαρακτηριστικά ο αναλυτής του Bloomberg.

MUST READ

Live ο ιστορικός ημιτελικός ανάμεσα στην Άστον Βίλα και τον Ολυμπιακό

O Λεονίντ Μπερσίντσκι γράφει στο κλείσιμό του: «Το αίσθημα της ντροπής είναι πραγματικό, όμως, και, στο τέλος του 2022, αποτελεί μέρος του αυτοπροσδιορισμού μας. Μια ρωσική νίκη δεν μπορεί να τη διαγράψει και μια ρωσική ήττα δεν μπορεί να τη χειροτερέψει. Δεν ντρεπόμαστε για το ποιοι είμαστε, αλλά για το τι έχει γίνει η χώρα μας. Κάποιοι από εμάς έχουν επίγνωση ακόμη και του ρόλου που εμείς προσωπικά παίξαμε στο να γίνει αυτό. Αν η Ρωσία ανοικοδομηθεί ποτέ – αναγκαστικά, και από τις πέντε φυλές που αυτή η χρονιά έχει οριοθετήσει έντονα – αυτή η ντροπή θα ενισχύσει το κονίαμα που θα κρατήσει τη νέα χώρα ενωμένη».