Η ενδοοικογενειακή βία και η πατριαρχία

Η είδηση ήταν εντυπωσιακή. Η ΕΛΑΣ ανακοίνωσε ότι το πρώτο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου έγιναν 554 καταγγελίες για περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας που οδήγησαν και σε 332 περιπτώσεις συλλήψεων.

Και είναι εντυπωσιακή από δύο απόψεις.

Η πρώτη ότι φαίνεται ότι επιτέλους οι διωκτικές αρχές ασχολούνται σοβαρά με ένα μεγάλο κοινωνικό πρόβλημα που μέχρι τώρα συχνά αντιμετωπιζόταν ως «ενδοοικογενειακή υπόθεση» με απροθυμία των αρμοδίων φορέων κα αρχών να αναμετρηθούν μαζί του.

Η δεύτερη αφορά ακριβώς το μέγεθος και την έκταση του προβλήματος. Γιατί όπως και να πει κανείς το να γίνονται τόσο πολλές καταγγελίες, σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα αποτυπώνει ότι το φαινόμενο είναι πολύ διαδεδομένο.

Άλλωστε, αυτό το έχουμε καταλάβει και από όλα τα περιστατικά γυναικοκτονιών, που ευτυχώς πια τις αντιμετωπίζουμε ως τέτοιες και όχι μέσα από παραπλανητικούς χαρακτηρισμούς για «εγκλήματα πάθους».

Μόνο που ακόμη και η έννοια της ενδοοικογενειακής βίας, παρότι «τεχνικά» ακριβής, δεν αποτυπώνει αυτό το οποίο συμβαίνει. Και αυτό γιατί δεν έχουμε να κάνουμε απλώς με βία μέσα στην οικογένεια, ή για εντάσεις ανάμεσα στα μέλη της, ή για προβλήματα συνεννόησης.

Η βία μέσα στην οικογένεια συνήθως αφετηρία έχει πατριαρχικές λογικές. Γι’ αυτό και είναι συχνά βία που στρέφεται κατά των γυναικών.

Ξέρω ότι πολλοί (συνειδητή η χρήση του αρσενικού γένους εδώ) ενίοτε εκνευρίζονται όποτε συζητάμε για έννοιες όπως η πατριαρχία.

Βλέπετε εξακολουθεί να υπάρχει το πολύ λανθασμένο αντανακλαστικό ότι «το έχουμε παρακάνει με τον φεμινισμό» ή ότι «υπερτονίζονται μεμονωμένες περιπτώσεις».

Μόνο που αυτή ακριβώς η εθελοτυφλία απέναντι στο πρόβλημα αποτυπώνει και τη σοβαρότητά του.

Γιατί η πατριαρχία δεν εκφράζεται πάντα – και στις μέρες μας ούτε καν κυρίως – ως κάποια συγκροτημένη αντίληψη που υποστηρίζει ότι οι γυναίκες είναι υποδεέστερες και πρέπει πάντα να υπακούουν στους άντρες.

Συχνά, άμα ρωτήσεις ανθρώπους με πατριαρχικές ή σεξιστικές λογικές θα σου απαντήσουν ότι είναι υπέρμαχοι της ισότητας των φύλων.

Μόνο που η πατριαρχία, όπως και κάθε ιδεολογία που πραγματικά διαμορφώνει τη σκέψη και τη δράση των ανθρώπων, δεν αποτυπώνεται κυρίως στις συνειδητές σκέψεις τους όσο στις αυθόρμητες αντιδράσεις και στα «αντανακλαστικά» των ανθρώπων.

Αποτυπώνεται στην αυθόρμητη – και συχνά ανομολόγητη – αντίδραση που λέει ότι εάν υπάρχει δίλημμα η γνώμη ή το συμφέρον του άντρα πρέπει να βαρύνει περισσότερο στις επιλογές του ζευγαριού.

Εκφράζεται ως πεποίθηση ότι εντός ενός γάμου ή μιας σχέσης μια γυναίκα πρέπει να είναι πάντα σεξουαλικά διαθέσιμη αλλιώς «δεν αγαπά» ή «δεν είναι πιστή».

Φαίνεται στον τρόπο που ακόμη και σήμερα συζητάμε για αντρικές και γυναικείες δουλειές, ή μοιράζουμε έτσι τις δουλειές του σπιτιού.

Και βεβαίως φαίνεται στη βία…

Γιατί καμιά αγάπη και κανένα ερωτικό πάθος δεν οδηγεί από μόνο του στη βία.

Στη βία οδηγεί μια βαθιά ριζωμένη αντίληψη, που συχνά δεν γίνεται καν αντιληπτή ως τέτοια, που θεωρεί ότι υπάρχει μια ιεραρχία ανάμεσα στα φύλα και η γυναίκα πρέπει εν τέλει να αποδέχεται την εξουσία του άντρα.

Μόνο όταν ακόμη και ανομολόγητα η αυθόρμητη πρόσληψη των πραγμάτων γίνεται με τέτοιους όρους θα στραφεί κάποιος στη βία μέσα σε μια σχέση.

Θα θελήσει να «τιμωρήσει» ή να «εκδικηθεί». Θα θεωρήσει ότι «αποδίδει δικαιοσύνη». Θα πιστέψει ότι το «πάθος» μπορεί να γίνει βία ακόμη και δολοφονική.

Και η πατριαρχία δεν είναι ούτε κάποιο φάντασμα, ούτε κάποια συνωμοσία.

Είναι το σύνολο από όλα αυτά τα αντανακλαστικά, τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις που προφανώς δεν μένουν μόνο «στο μυαλό» των ανθρώπων, αλλά καθορίζουν και τις πράξεις τους, με αποτέλεσμα τελικά να διαμορφώνουν και κοινωνική συνθήκη.

Έτσι η πατριαρχία αναπαράγεται ως κοινωνική δομή. Τροφοδοτώντας ποικίλες μορφές βίας και ανισότητας, εντός και εκτός οικογένειας.

Και επειδή είναι έτσι βαθιά ριζωμένη, θέλει μεγάλη προσπάθεια για να ξεριζωθεί και όχι απλώς κάποιες θεσμικές αλλαγές, όσο σημαντικές και εάν είναι αυτές.

Θέλει μια ολόκληρη κοινωνία να μάθει να σκέπτεται και να βλέπει τον κόσμο διαφορετικά για να μπορεί να πράττει διαφορετικά.

Πρόκληση μεγάλη αλλά και εξαιρετικά επείγουσα.

MUST READ

Του χρωστούσε και του χρωστάει…

Για να σταματήσουμε να μετράμε θύματα. Και για να φτιάξουμε έναν κόσμο που να μας χωρά όλες και όλους.

Γράψτε το σχόλιο σας